حافظه جمعی وقایع تاریخ معاصر ایران; بررسی تطبیقی دانشگاهیان دانشگاه شیراز و حوزویان حوزه علوم دینی شیراز

برای نخستین بار در ایران این پژوهش به مطالعه حافظه جمعی گروه های اجتماعی در ایران پرداخته است. دو نمونه مورد برررسی گروه حوزویان و دانشگاهیان می باشند که در تحولات اجتماعی دوران معاصر ایران نقش عمده ای بازی کرده اند. مسئله اصلی این پژوهش بررسی ابعاد اکتشافی توصیفی و تبیینی حافظه جمعی این دو گروه اجتماعی بوده است. به این منظور با روش پیمایش و در قلب رویکرد کمی آماری یک پرسشنامه در بین 256 نفر از حوزویان و 372 نفر از دانشگاهیان توزیع گردید. نمونه گیری بر اساس روش طبقه بندی بوده است. از آنها خواسته شد تا دوواقعه مهم در تاریخ معاصر ایران را از دوره پهلوی اول تا حال حاضر بیان نمایند. بر اساس پاسخ ها چهار گروه از وقایع مشخص شد. بر اساس نظریه حافظه جمعی موریس هالبواکس توجه به خصوصیات جامعه ایران یک مدل تجربی برای تحقیق معین گردید. واقعه انقلاب اسلامی و جنگ ایران و عراق در راس وقایع قرار گرفتند. توزیع حافظه جمعی انقلاب و جنگ بر حسب متغیرهای مستقل تحقیق مشخص گردید. بر اساس مدل تجربی تحقیق از چهارده متغییر مستقل متغییرهای تحصیلات و قومیت با حافظه جمعی انقلاب و نیز مصرف فرهنگی با حافظه جنگ در میان حوزویان رابطه معنی داری نشان می دهند. متغییرهای نگرش نسبت به نهاد دین، نگرش نسبت به مشروعیت سیاسی، مشارکت سیاسی و هزینه بر درآمد با حافظه جمعی انقلاب و نیز اهمیت هویت دینی، مصرف فرهنگی، مشروعیت سیاسی، وضعیت معیشتی و نگرش نسبت به نهاد دین با متغیر حافظه جنگ ایران و عراق در میان دانشگاهیان مرتبط می باشد. بر اساس مدل رگرسیون لجستیک دو شقی بدست آمده در میان دانشگاهیان برای واقعه انقلاب متغیرهای در آمد بر هزینه، اهمیت هویت دینی، نقش نهاد دین، مشارکت اجتماعی، جایگاه طبقاتی و سن بر احتمال گزینش انقلاب و نیز متغیر های مشروعیت نظام سیاسی، اهمیت هویت دینی و نیز سطح تحصیلی بر احتمال گزینش واقعه جنگ تاثر دارند. در میان حوزویان متغیر سطح تحصیلی بر احتمال گزینش واقعه انقلاب و نیز متغیر سطح مصرف فرهنگی بر واقعه جنگ تاثیر دارند. دلایل ذهنی اهمیت واقعه انقلاب در میان دانشگاهیان به ترتیب اولویت مقولات تغیر و تحول، استقلال، بعد دینی و بعد زیان و در مورد جنگ نیز بعد پیروزی، زیان و معنوی آن را شامل گردیده است. حوزویان انقلاب را به ترتیب اولویت بر حسب بعد دینی، متغییر، استقلال و بعد زیان و نیز جنگ را بر حسب بعد پیروزی، بعد دینی و نیز زیان های آن رده بندی نموده اند. نتایج کلی این تحقیق فرضیات تحقیق را تایید نموده و با نشان دادن یک حافظه جمعی گروهی ونیز تاثیر پذیری آن از ویژگی های زمان حال مویدی بر نظریه حافظه جمعی هالبواکس می باشد.